Diyabet

diyabet ve beslenme

Pankreastan salgılanan insülin hormonunun yetersizliği veya yokluğu sonucu kandaki  şeker miktarının yükselmesi ile ortaya çıkan ömür boyu devam eden bir hastalıktır. Besinler, vücudun başlıca yakıtı olan  şekere dönüşmek üzere parçalanırlar. Daha sonra bu  şeker kana geçer ve kandaki şeker düzeyi yükselmeye başlar. Sağlıklı bireylerde kana geçen  şeker pankreastan salgılanan insülin hormonu yardımıyla hücrelere taşınır. Diyabetli bireylerde insülin eksik veya etkisiz olduğu için  şeker hücre içine giremez ve kanda miktarı yükselir  (HİPERGLİSEMİ). 
 
Kan şekeri belli bir düzeyi geçince idrarla şeker atılmaya başlar.  İdrardaki şeker miktarının artması ile sık idrara çıkma, aşırı susama ve çok su içme görülür.
DİYABETİN TİPLERİ
Tip 1 diyabet : Vücut çok az insülin yapar veya hiç insülin yapmaz
Tip 2 diyabet : vücut insülin yapar fakat yeterli kullanılmaz

TİP 1 Diyabetin Nedenleri

  • Kalıtım
  • Pankreasa zarar veren virüsler
  • Vücudun kendi savunma sisteminde oluşan ve pankreastaki insülin yapan hücrelerin tahribi ile sonuçlanan sorunlar

Tip 2 diyabetin nedenleri

  • Yaş(40 yaş üzeri)
  • Obezite
  • gebelik sırasında diyebet gelişimi
  • 4.5 kg'dan ağır bebek doğuranlar
  • Stres
  • Hipertansiyon 

HİPERGLİSEMİ (KAN ŞEKERİNİN YÜKSELMESİ): 
Nedenleri; 

  1. Aşrı besin tüketimi
  2. Yetersiz insülin ve/veya ilaç
  3. Yetersiz egzersiz
  4. Enfeksiyonlar

Bulguları;

  • Susama
  • Sık idrar
  • İştah kaybı
  • yorgunluk
  • Derin ve hızlı solunum
  • Deride kuruma ve kaşıntı
  • Bulanık görme 

HİPOGLİSEMİ (KAN ŞEKERİNİN DÜŞMESİ):
Nedenleri:

  1. ƒ Yetersiz besin tüketimi
  2. Aşırı insülin ve /veya ilaç
  3. yoğun egzersiz

Bulguları:

  • Terleme
  • Baş ağrısı
  • Baş dönmesi
  • Titreme
  • Aşırı halsizlik
  • Bulanık görme
  • Açlık hissi
  • Solukluk
  • Sinirlilik
  • Çarpıntı
  • Dikkat dağınıklığı

KAN ŞEKERİNİN SÜREKLİ YÜKSEK OLMASINA BAĞLI OLARAK İLERİ
DÖNEMDE GELİŞEBİLEN SAĞLIK SORUNLARI :

  •        ƒ Kalp-damar hastalıkları
  •        ƒ Böbrek sorunları
  •        ƒ Göz sorunları, körlük
  •        ƒ Felç
  •         Ayak yaraları
  •       ƒ  Duyu kayıpları
  •         Enfeksiyonlara sık yakalanma
  •      ƒ   Yara iyileşmesinde gecikme



Diyabetli bireyin beslenme tedavisi nasıl olmalı?


Beslenmeye dikkat etmek diyabetin kontrolünde temel yapı taşlarından biridir.
Açlık kan şekeri (AKŞ) : 90-120 mg/dl
Tokluk kan şekeri (TKŞ) : 140-180 mg/dl
HbA1c : <%7
Olacak şekilde şeker kontrol altında tutulmalıdır.
 
Diyabetli bireylerin beslenme tedavileri;
 Yaşına, boyuna, vücut ağırlığına, fiziksel aktivite durumuna, sosyoekonomik durumuna ve beslenme alışkanlıklarına göre diyetisyen tarafından hazırlanır. Beslenme programı kişiye özeldir. Ortak bir program oluşturulamaz. Diyabetli bireyler de yeterli ve dengeli beslenebilmeleri tüm besin ögelerinden önerilen miktarlarda ve enerji  gereksinimlerine göre alması gerekir
ÖĞÜN SAYISI VE ZAMANI 
Yemeklerin miktarı ve cinsi kadar, tüketim zamanları da büyük önem taşır. Önerilen besinlerin zamanında ve önerilen miktarlarda yenilmesi hipo ve hiperglisemiyi önler. Uzun aralıklarla düzensiz yemek yenmesi hipo ve hiperglisemiye yol açar. Bu nedenle oruç tutmak, bir veya birkaç öğün atlamak sakıncalıdır. Diyabetli bireyin mutlaka karbonhidrat  ve protein içeren sağlıklı ara öğün tüketmesi kan şekerinin ani yükselme ve düşmesini engellemektedir.
 
KARBONHİDRATLAR
En önemli enerji kaynağıdır. Günlük diyetle mutlaka alınmalıdır. Besinlerde bulunan karbonhidrat türleri şekerler, nişasta ve posa’dır.  Diyabetli bireye karbonhidrat kaynağı olarak önerilen besinler; tam taneli tahıllar, ekmek, kuru baklagiller, sebzeler, meyveler, süt dengeli seçeneklerdir.
Glisemik indeksi düşük besinler tercih edilmelidir.

PROTEİNLER: 
Vücudun büyümesi, gelişmesi ve yıpranan dokuların onarılmasında önemli görevleri vardır. Diyabet vücudun protein gereksinimini etkilemez. Önerilen miktarlarda alınması gerekir. Ancak diyabete bağlı böbrek problemleri gelişmiş ise diyetle protein alımının sınırlandırılması gerekir.
 
YAĞLAR:  
Yüksek enerji veren besin ögeleridir. Besinlerle alınan yağ ve kolestrol miktarının fazlalığı şişmanlığa ,Şeker hastalığına ve kalpdamar hastalıklarına yol açabilir.
Diyetle alınan toplam yağ miktarı ;
• Görünmez yağ (yiyeceklerin yapısında bulunan yağlardan)
• Görünür yağ (yemeklere dışarıdan eklenen yağlardan) oluşmaktadır.Bu nedenle besinleri tüketirken yağ içeriğine dikkat ederek tüketmek son derece önemlidir.
ALKOL:
Yetişkin kadınlar için 1 ölçü, erkekler için 2 ölçü (1 ölçü=350cc bira, 140 cc şarap veya 15 cc)
distile içki) dengeli yemek öğünü ile alınabilir. Alkolden gelen kalori yağ değişimi olarak değerlendirilmelidir. (1 alkollü içki=2 yağ değişimi).


Diyabette posanın önemi unutulmamalı

POSA: yiyeceklerin sindirilemeyen kısmıdır.
DİYET POSASININ VÜCUTTAKİ ETKİLERİ;
• Kan şekerini yavaş yükseltir,
• İnsülin ihtiyacını azaltır,
• Tokluk hissinin oluşmasını sağlayarak ağırlık kontrolüne yardımcı olur.
• Barsak çalışmasını düzenler, kabızlığı önler.
• Kanda yağların yükselmesini önler.
Diyetteki posa miktarını arttırmak için;
• Beyaz ekmek yerine kepekli ekmek tercih edilmeli
• Pirinç yerine bulgur tercih edilmeli
• Meyve suyu yerine meyve yenilmeli, kabuklu yenebilen meyveler iyice yıkandıktan sonra kabukları soyulmadan yenmeli
• Günde en az 5 porsiyon sebze-meyve yenmeli
• Öğünlerde salata yenmeli
• Kurubakalgiller sıklıkla tüketilmeli (haftada 2-3 kez)